Τα μουσικά του κείμενα βυζαντινής μουσικής, που βαδίζουν πάνω στα μοτίβα και τους ρυθμούς των μεγάλων μουσικοδιδασκάλων Πέτρου του Πελοποννησίου, Γρηγορίου του Πρωτοψάλτου, Θεοδώρου του Φωκαέως είναι μουσικά που ψάλλονται από χορού, μεγαλειώδη στην απλότητά τους και ανάλογα με το νόημα των ύμνων που ερμηνεύουν με την ταπεινότητα που αρμόζει στην εκκλησία. Παράλληλα τα επεξηγηματικά του κείμενα όπως έχουν καταχωρηθεί στους δυο τόμους «Έκφρασις της Ψαλτικής Τέχνης» είναι σαφή και διαυγή. Στον 2ο τόμο ιδιαίτερα, εκφράζει τον στόχο της έκδοσης και μελέτης της βυζαντινής μουσικής ως εξής: Σκοπός του είναι οι ασχολούμενοι με την ψαλτική τέχνη «να σχηματίσουν σαφέστερη αντίληψη για την ουσία και την επίδραση της βυζαντινής μελουργίας στην προσευχητική διάθεση των πιστών. Το ζητούμενο είναι η ευκατάνυκτη ψαλμωδία και όχι η διασκεδαστική ψυχαγωγία, η επίδειξη της καλλιφωνίας και η πρωτοτυπία της ψαλμωδίας.
Οι εντυπωσιακοί νεωτερισμοί υπονομεύουν και αλλοτριώνουν την σεμνή αυστηρότητα και την παραδοσιακή ιεροπρέπεια της βυζαντινής ψαλμωδίας, την οποία οφείλουμε να διαφυλάξουμε αλώβητη και αναλλοίωτη» (Γ. Αγγελινάρας Έκφρασις 2, σ. IX) Η άποψή αυτή είχε διατυπωθεί από τον Δάσκαλο πολλές φορές και με κάθε αφορμή. Σε κάποιο προλόγισμα ή απολογισμό της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής, όχι πολλά χρόνια πριν, 19 Ιουνίου του 2019, είπε : «Η ψαλμωδία αποτελεί την αναπνοή της θείας λατρείας, είναι η φωνή και το μελωδικό κήρυγμα της Εκκλησίας. Οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θεοφόροι πατέρες μάς προτρέπουν να ψάλλουμε συνετώς και ευρύθμως. Αυτό σημαίνει ότι η ψαλμωδία για να ευστοχεί πρέπει να χαρακτηρίζεται από την αρμονική συνύπαρξη του λόγου, της μελωδίας και του ρυθμού» (Γ. Αγγελινάρας ό.π. , σ. 41)
Τα παραπάνω υπήρξαν καρπός και καταστάλαγμα από τη βαθιά γνώση της μουσικής και της κλασικής παιδείας, της αρχαιοελληνικής, της βυζαντινής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η ευρυθμία και η αρμονία στη μουσική εκδηλωνόταν και στην προσέγγιση των κλασικών κειμένων, τα οποία μελετούσε και μετέδιδε στους μαθητές του ή μοιραζόταν με το κοινό αναγνωστικό ή τηλεοπτικό χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις ή αγκυλώσεις, με αποτέλεσμα την καθαρότητα σκέψης και λόγου.
Η μνήμη του ήταν τεράστια και αξιοζήλευτη. Είχε την ικανότητα να ανακαλεί αποσπάσματα κειμένων, πληροφορίες, βιβλιογραφικές αναφορές με μεγάλη ευκολία, ακόμα και όταν η αρρώστια τον ταλαιπωρούσε καταδικάζοντάς τον σε ακινησία. Για να αλλάξω κάποτε την άσχημη διάθεσή του, του ανέφερα μια φράση από έργο λατινοαμερικάνου λογοτέχνη «Άριστον μεν ύδωρ» του είπα κι εκείνος μου απάντησε «Πινδαρικόν», σαν να απαντούσε σε σύνθημα και παρασύνθημα. Και όντως η φράση ήταν στίχος από τον Α΄ Ολυμπιόνικο του Πινδάρου: Άριστον μεν ύδωρ ο δε χρυσός αιθόμενον πύρ.
Η διδασκαλία του στηριζόταν στις γνώσεις και στην αγάπη. Και σεμνά απαντούσε λακωνικά στην παρατήρηση πως προσελκύει την αγάπη και τη συμπάθεια πολλών, ιδιαίτερα μικρών μαθητών, επειδή «Το αγαπώμενον αγαπά». Αυστηρός μεν και επιεικής συνάμα, συγχωρητικός στα πρώτα σφάλματα, ανυποχώρητος στην επανάληψη των λαθών, που έδειχνε ότι ο επιμένων στο σφάλμα δεν μελέτησε για να διορθωθεί. Ο Δασκαλος ήταν ανεκτικός, αλληλέγγυος, προσηνής, αισιόδοξος, ευγενικός και αρχοντικός στον τρόπο και τη συμπεριφορά του, καταδεκτικός, άνθρωπος της προσφοράς, γενναιόδωρος , προκαλούσε αισθήματα σεβασμού και αγάπης. Πάνω απ’ όλα δίδασκε με τη ζωή και το παράδειγμά του.
Μας λείπει. Αλλά τα μουσικά του μαθήματα τα αποδίδουμε όσο μπορούμε καλύτερα στις ιερές ακολουθίες. Όταν δεν μπορούσε να σταθεί στο αναλόγιο ερχόταν στον άγιο Θεόδωρο, παρακολουθούσε την ψαλμωδία και αναλόγως επιβράβευε όπου έπρεπε την καλή μας επίδοση με τα δικά του σημεία επικρότησης και ευλογίας. Κι όταν κάποιο σημείο της ψαλμωδίας δεν ερμηνευόταν πρεπόντως, σιωπούσε και δεν σχολίαζε αρνητικά, παρά σε σπάνιες περιπτώσεις ξανακοιτάζαμε το μουσικό κείμενο.
Νιώθουμε πως είναι μαζί μας, πως μας περιβάλλει με την αγάπη του και μακάρι να ακολουθούμε το παράδειγμά του, τα διδάγματα και τις συμβουλές του, για παντοτινή τιμή και μνήμη.
Σάμος, 4-4-2025
Χρίστος Λάνδρος
Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»
Τα παραπάνω υπήρξαν καρπός και καταστάλαγμα από τη βαθιά γνώση της μουσικής και της κλασικής παιδείας, της αρχαιοελληνικής, της βυζαντινής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η ευρυθμία και η αρμονία στη μουσική εκδηλωνόταν και στην προσέγγιση των κλασικών κειμένων, τα οποία μελετούσε και μετέδιδε στους μαθητές του ή μοιραζόταν με το κοινό αναγνωστικό ή τηλεοπτικό χωρίς ιδεολογικές προκαταλήψεις ή αγκυλώσεις, με αποτέλεσμα την καθαρότητα σκέψης και λόγου.
Η μνήμη του ήταν τεράστια και αξιοζήλευτη. Είχε την ικανότητα να ανακαλεί αποσπάσματα κειμένων, πληροφορίες, βιβλιογραφικές αναφορές με μεγάλη ευκολία, ακόμα και όταν η αρρώστια τον ταλαιπωρούσε καταδικάζοντάς τον σε ακινησία. Για να αλλάξω κάποτε την άσχημη διάθεσή του, του ανέφερα μια φράση από έργο λατινοαμερικάνου λογοτέχνη «Άριστον μεν ύδωρ» του είπα κι εκείνος μου απάντησε «Πινδαρικόν», σαν να απαντούσε σε σύνθημα και παρασύνθημα. Και όντως η φράση ήταν στίχος από τον Α΄ Ολυμπιόνικο του Πινδάρου: Άριστον μεν ύδωρ ο δε χρυσός αιθόμενον πύρ.
Η διδασκαλία του στηριζόταν στις γνώσεις και στην αγάπη. Και σεμνά απαντούσε λακωνικά στην παρατήρηση πως προσελκύει την αγάπη και τη συμπάθεια πολλών, ιδιαίτερα μικρών μαθητών, επειδή «Το αγαπώμενον αγαπά». Αυστηρός μεν και επιεικής συνάμα, συγχωρητικός στα πρώτα σφάλματα, ανυποχώρητος στην επανάληψη των λαθών, που έδειχνε ότι ο επιμένων στο σφάλμα δεν μελέτησε για να διορθωθεί. Ο Δασκαλος ήταν ανεκτικός, αλληλέγγυος, προσηνής, αισιόδοξος, ευγενικός και αρχοντικός στον τρόπο και τη συμπεριφορά του, καταδεκτικός, άνθρωπος της προσφοράς, γενναιόδωρος , προκαλούσε αισθήματα σεβασμού και αγάπης. Πάνω απ’ όλα δίδασκε με τη ζωή και το παράδειγμά του.
Μας λείπει. Αλλά τα μουσικά του μαθήματα τα αποδίδουμε όσο μπορούμε καλύτερα στις ιερές ακολουθίες. Όταν δεν μπορούσε να σταθεί στο αναλόγιο ερχόταν στον άγιο Θεόδωρο, παρακολουθούσε την ψαλμωδία και αναλόγως επιβράβευε όπου έπρεπε την καλή μας επίδοση με τα δικά του σημεία επικρότησης και ευλογίας. Κι όταν κάποιο σημείο της ψαλμωδίας δεν ερμηνευόταν πρεπόντως, σιωπούσε και δεν σχολίαζε αρνητικά, παρά σε σπάνιες περιπτώσεις ξανακοιτάζαμε το μουσικό κείμενο.
Νιώθουμε πως είναι μαζί μας, πως μας περιβάλλει με την αγάπη του και μακάρι να ακολουθούμε το παράδειγμά του, τα διδάγματα και τις συμβουλές του, για παντοτινή τιμή και μνήμη.
Σάμος, 4-4-2025
Χρίστος Λάνδρος
Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου