Η προσφορά του Χρόνη Αηδονίδη (1928-2023) στην καταγραφή της Ελληνορθόδοξης Παράδοσης - Γράφει ο Μανόλης Γερ. Βαρβούνης *

Με ιδιαίτερη τιμή και σεβασμό στέκεται η Ελληνική Λαογραφία ενώπιον της μνήμης του Χρόνη Αηδονίδη. Ενός ανθρώπου που στην εκατοντάχρονη σχεδόν ζωή του στρατεύθηκε αποκλειστικά στον σκοπό της καταγραφής, διάσωσης, επιβίωσης και προβολής της ηχητικής παράδοσης της Ρωμηοσύνης, τόσο της εκκλησιαστικής λειτουργικής μουσικής, όσο και, κυρίως, της λαϊκής μουσικοχορευτικής δημιουργίας της, με στόχευση μάλιστα στην «μικρή πατρίδα» του, τη Θράκη.

Γεννημένος το 1928, στην Καρωτή, ένα χωριό κοντά στο Διδυμότειχο, γιος ιερέα και μέλος πολύτεκνης οικογένειας, ο Χρόνης Αηδονίδης είχε τα πρώτα ακούσματα στο χωριό του, στο πλαίσιο της οικογένειάς του, από τη μητέρα του, και στα θρακιώτικα πανηγύρια. Διδάχθηκε επίσης την εκκλησιαστική βυζαντινή μουσική από τον πατέρα του και μετά στο Διδυμότειχο, από εξέχοντες εκπροσώπους της ψαλτικής παράδοσης, τον Μιχάλη Κεφαλοκόπτη και τον Δημήτριο Μανάκα, στη συνέχεια σε ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Ελληνικό Ωδείο, παρά τους πόδας του Θεοδώρου Χατζηθεοδώρου

Υπηρέτησε την ελληνική εκπαίδευση ως κοινοτικός δάσκαλος στα Πετρωτά της Ροδόπης, και από το 1950 βρέθηκε στην Αθήνα, όπου τρία χρόνια μετά γνώρισε τον Ανατολικοθρακιώτη Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου, εμβληματική προσωπικότητα των θρακικών γραμμάτων και καταγραφέα δόκιμο της λαϊκής παράδοσης και του παραδοσιακού πολιτισμού της μείζονος Θράκης, που τον κάλεσε στην ραδιοφωνική εκπομπή του «Θρακικοί αντίλαλοι».

Από τότε ο Χρόνης Αηδονίδης αποφάσισε να λάβει μέρος στην προσπάθεια διάσωσης της ελληνικής μουσικής παράδοσης, αρχικά συμμετέχοντας στις εκπομπές του Παπαχριστοδούλου, και κατόπιν στις χορωδίες του Παντελή Καββακόπουλου και του Σίμωνα Καρά. Οι προσπάθειές του συστηματοποιήθηκαν από το 1957, οπότε ανέλαβε τακτική εβδομαδιαία εκπομπή στο ραδιόφωνο, προβάλλοντας τη μουσική παράδοση της Θράκης, και συντελώντας ώστε τα θρακιώτικα τραγούδια να ακούγονται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας.

Ακολούθησαν χρόνια με έντονη και συνεχή δράση, με συστηματική δισκογραφική παρουσία και συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ αναμφίβολα κορυφαία ήταν η στιγμή κατά την οποία στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 2004, ο Χρόνης Αηδονίδης καλωσόρισε τους συμμετέχοντες, στην τελετή λήξη, τραγουδώντας το καθιστικό «Φίλοι μ' καλωσορίσατε».

Ψάλλοντας την εκκλησιαστική και τραγουδώντας τη λαϊκή μουσική παράδοση, με ήθος και αφοσίωση, γύρισε όλο σχεδόν τον κόσμο, δίνοντας συναυλίες και συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις στην Αμερική, την Αυστραλία, την Ευρώπη, αλλά και σε όλες σχεδόν τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Είναι ενδεικτικό της αναγνώρισης και του πάγκοινου σεβασμού στο έργο του το γεγονός ότι την Πρωτοχρονιά του 2000, σε ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό εορταστικό πρόγραμμα υποδοχής της νέας χιλιετίας, η Ελλάδα καλωσόρισε την ανατολή της νέας χιλιετίας στο Σούνιο με τη φωνή του Χρόνη Αηδονίδη στα τραγούδια «Να 'μαν πουλί να πέταγα» και «Βασίλεψεν Αυγερινός». Και βέβαια αναντίρρητη είναι η πραγματικότητα ότι πολλά τραγούδια του Χρόνη Αηδονίδη ακούγονται στο εξωτερικό, στα ραδιόφωνα αλλά και ως σήματα σε εκπομπές ή και σε τηλεοπτικά διαφημιστικά σποτ σε χώρες της Ευρώπης.

Μπορεί το «αηδόνι της Θράκης» να αποβίωσε στην Αθήνα, στα τέλη Οκτωβρίου του 2023, το έργο του όμως συνεχίζει να είναι ζωντανό, και να εμπνέει τους επιγενομένους. Η αφοσίωση και η προσήλωσή του στην ελληνορθόδοξη παράδοση, η σεμνότητα και το ήθος του, η γενναιόδωρη και απλόχωρη βοήθειά του προς τους νέους, ο σεβασμός του στην διαχρονική πολιτιστική δημιουργία της Ρωμηοσύνης, η εν πολλοίς αθόρυβη προσφορά του και η συνεχής και αδιάλειπτη δράση του είναι δεδομένα που διδάσκουν και φρονηματίζουν.

Ως παραδοσιακός ερμηνευτής, με την γενική αναγνώριση που απολάμβανε, δίδαξε την μουσική μας παράδοση στο Χαλάνδρι, στο Ίδρυμα Ζήση, στο Κεντρικό Ωδείο του Κώστα Κλάββα, παραλλήλως δε ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του «Κέντρου Μελέτης Μουσικής Παράδοσης Θράκης, Μικράς Ασίας και Ευξείνου Πόντου», δημιουργός και εμπνευστής της ίδρυσης και λειτουργίας του «Εργαστηρίου Παραδοσιακής Μουσικής» του Δήμου Αλεξανδρούπολης, του οποίου χρημάτισε και καλλιτεχνικός διευθυντής, καθώς επίσης και ιδρυτικό μέλος του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής. Φρόντισε, με όλες του τις δυνάμεις, να μεταλαμπαδεύσει στους νέους μαθητές του το δικό του πάθος, την εμπειρία και τις γνώσεις του, δομώντας ένα υπόδειγμα δράσης και προσφοράς, καλλιτεχνικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και εθνικής, ακόμα.

Ο καθηγητής Μανόλης Γερ. Βαρβούνης

Δικαίως λοιπόν τιμήθηκε εν ζωή, και τιμάται και σήμερα μεταθανατίως, γιατί πέρα από την προσφορά του στην καταγραφή και μελέτη της θρακικής μουσικής παράδοσης, υπήρξε δάσκαλος σεμνός και νουνεχής, ερευνητής προσεκτικός, εκτελεστής της βυζαντινής εκκλησιαστικής και της λαϊκής παραδοσιακής μουσικής ευαίσθητος, άνθρωπος παραδοσιακός, δοτικός, ευγενής, προσηνής, φωτεινός. Το παράδειγμά του εμπνέει συνεχώς τους νέους, και η μελωδική φωνή του συνοδεύει πολλές δημόσιες και ιδιωτικές στιγμές μας, ιδιαίτερα στη Θράκη, αλλά και έξω από αυτήν, σε πανελλήνιο και πανεθνικό επίπεδο.

Για όλους αυτούς τους λόγους η Ελληνική Λαογραφία τιμά με σεβασμό και αναγνώριση τη μνήμη του, δεδομένου μάλιστα ότι το έργο του αφορά κυρίως τον λαϊκό πολιτισμό και τη μουσική παράδοση της Θράκης, πιστεύοντας ότι το έργο του θα συνεχίσει να εμπνέει τις επόμενες γενιές, αφού όχι μόνο κατέγραψε και διέσωσε πολλά, αλλά και δίδαξε και προέβαλε στιγμές οριακές και πάμφωτες. Κυρίως δε με το παράδειγμά του θα μας δείχνει συνεχώς τον δρόμο του καθήκοντός μας, απέναντι στην παράδοση των προγόνων μας.

Γιατί πέραν όλων των άλλων, το έργο του Χρόνη Αηδονίδη δεν επισημαίνει μόνο το μέτρο της σημερινής ευθύνης μας, αλλά συνιστά και το ζύγι της μελλοντικής μας κρίσης στη συνείδηση του έθνους, όσον αφορά τη στάση μας απέναντι στην διατήρηση και προάσπιση του πυρήνα της πολιτιστικής μας ταυτότητας, και μάλιστα σε καιρούς σαρωτικών παγκοσμιοποιητικών τάσεων και πρακτικών.

* Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»