Από τις εκδόσεις «Παρατηρητής», δύο νέες εκδόσεις του Καθηγητή Μανόλη Γερ. Βαρβούνη

Η 1η Σεπτεμβρίου 2025 αποτέλεσε ημέρα ορόσημο για τις ανθρωπιστικές σπουδές στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ΔΠΘ), κατά την οποία εφαρμόστηκε, βάσει του ν. 5094/2024, η συγχώνευση των Τμημάτων Ιστορίας και Εθνολογίας, Ελληνικής Φιλολογίας και Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών σε ένα ενιαίο Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών, σηματοδοτώντας τη μετάβαση σε μια νέα εποχή. 

Με αφορμή αυτήν την εξέλιξη, καθώς και με την ολοκλήρωση των διοικητικών του καθηκόντων, ο παλαιότερος και αρχαιότερος κατά βαθμίδα Καθηγητής της Σχολής, Μανόλης Γ. Βαρβούνης, καταθέτει στην παρούσα μελέτη την πολυετή εμπειρία του, μέσα από τους πολλαπλούς του ρόλους, καλύπτοντας ένα εκτεταμένο χρονικό διάστημα. 

Η συγκεκριμένη μελέτη διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια: Στο πρώτο, «Διοικητικό έργο στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης», ο συγγραφέας, εκκινώντας από τη δεκαετία του ’90 και ύστερα, προχωρά σε μια σύντομη αναφορά στη γενικότερη διοικητική του διακονία κατά την υπηρεσία του στο ΔΠΘ. Στα επόμενα τρία κεφάλαια, ήτοι «Στην προεδρία του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας (2016-2020)», «Στην Κοσμητεία της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών (2021-2025)» και «Διοικητικό έργο σε άλλους φορείς», περιγράφει το σύνολο των πεπραγμένων του, τόσο από τη θέση του Προέδρου του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας όσο και από τη θέση του Κοσμήτορα της ΣΚΑΣ, καθώς και συνεργαζόμενος με άλλους, πλην του ΔΠΘ, φορείς.

Ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης, με την παρούσα αποτίμηση των διοικητικών του καθηκόντων, καταθέτει παράλληλα κι ορισμένες γενικότερες διαπιστώσεις που αφορούν εν γένει το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας, το οποίο φαίνεται να βρίσκεται σε μια παρατεταμένη διαδικασία κρίσης, ήδη από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα και ως τις μέρες μας.

Η έκδοση υπενθυμίζει πως η άσκηση της ακαδημαϊκής διοίκησης δεν πρέπει να γίνεται με όρους μιας απλής δημόσιας υπηρεσίας, διότι συνδέεται άμεσα με την ουσία και τον πυρήνα της ακαδημαϊκής ζωής, με σημαντικές προεκτάσεις στην κοινωνία.

Λειτουργεί, ταυτόχρονα, ως μαρτυρία, ως οδηγός για νεότερα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και ως πράξη πνευματικής λογοδοσίας. Σε μια εποχή έντονων τεχνολογικών προκλήσεων και «εκβαρβάρωσης», οι ανθρωπιστικές σπουδές εξακολουθούν να αποτελούν βασικό ανάχωμα επιστημονικής και πνευματικής άμυνας, έναν ρόλο που το έργο αυτό αναδεικνύει με σαφήνεια και ευθύνη.

Η παρούσα επετειακή έκδοση είναι αφιερωμένη στα δέκα χρόνια λειτουργίας (2015-2025) του «Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ), που θεραπεύει, κυρίως, τα αντικείμενα της Λαογραφίας, της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και της Σημειωτικής.

Ο συγγραφέας, διατυπώνοντας αρχικά ορισμένες σκέψεις σχετικά με τη γενικότερη ουσία και υφή της έρευνας γύρω από τις ανθρωπιστικές επιστήμες στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, παρουσιάζει σε δέκα κεφάλαια την ιστορία και τη δράση του Εργαστηρίου, αναδεικνύοντας το ερευνητικό, εκπαιδευτικό και εκδοτικό του αποτύπωμα.

Στο Α΄ Κεφάλαιο καταγράφονται οι προσπάθειες που οδήγησαν στην ίδρυση του Εργαστηρίου το 2015, καθώς και τα μέλη που το στελέχωσαν. Το Β΄ Κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο «Λαογραφικό Αρχείο» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, που συλλέγεται από το 1993 και αποτελείται από χειρόγραφες συλλογές πρωτογενούς λαογραφικής ύλης, καταγραφές ήχου και εικόνας, αναλογικές και ψηφιακές, καθώς και ορισμένα μουσειακά αντικείμενα. Όλες οι ερευνητικές δράσεις και τα προγράμματα του Εργαστηρίου γίνονται αντικείμενο μελέτης στο Γ΄ Κεφάλαιο. Στο επόμενο, Δ΄ Κεφάλαιο, πρωταγωνιστεί το υλικό της «Λαογραφικής Συλλογής» του ΔΠΘ, το οποίο προέρχεται από τον ευρύτερο θρακικό χώρο, συγκεντρώθηκε συστηματικά κατά τη δεκαετία του 1980 και η μόνιμη έκθεσή του σχεδιάζεται σε ειδικό μουσειακό χώρο, στην πανεπιστημιούπολη της Κομοτηνής.

Στο Ε΄ Κεφάλαιο καταγράφεται μία σειρά από πρωτόκολλα συνεργασίας που έχει συνομολογήσει το Εργαστήριο με πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς της ημεδαπής και της αλλοδαπής, προωθώντας συστηματικά τη διεθνοποίηση των ελληνικών λαογραφικών σπουδών. Το ΣΤ΄ Κεφάλαιο αναδεικνύει τις εκπαιδευτικές δράσεις που ανέπτυξε το Εργαστήριο για τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του, ενώ το Ζ΄ Κεφάλαιο καταλογογραφεί τις μεταδιδακτορικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του Εργαστηρίου. Στο Η΄ Κεφάλαιο παρουσιάζονται αναλυτικά, σε χρονολογική σειρά, τα επιστημονικά συνέδρια και οι ημερίδες που διοργανώθηκαν ή συνδιοργανώθηκαν από το Εργαστήριο, ενώ στο Θ΄ Κεφάλαιο, οι διαλέξεις και οι ομιλίες διακεκριμένων Ελλήνων πανεπιστημιακών και ερευνητών.Το τελευταίο, Ι΄ Κεφάλαιο, είναι αφιερωμένο στις «Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» που ξεκίνησαν να εκδίδονται από το 2015 κ.εξ. Επιλογικά, ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης θίγει ζητήματα σχετικά με τους τρόπους αξιολόγησης του ερευνητικού έργου των μελών ΔΕΠ των ελληνικών πανεπιστημίων, κυρίως όσον αφορά την ανάγκη συνυπολογισμού και των δημοσιευμάτων σε ελληνική γλώσσα, η οποία για κλάδους όπως οι νεοελληνικές σπουδές, και όχι μόνο, είναι διεθνής.

Σε μια εποχή όπου οι ανθρωπιστικές επιστήμες καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τη θέση και τον ρόλο τους, το Εργαστήριο συνεχίζει να αναδεικνύεται σε σταθερό σημείο αναφοράς και παράδειγμα γόνιμου επιστημονικού διαλόγου ανάμεσα στη Λαογραφία και την Κοινωνική Ανθρωπολογία. 

Βιογραφικό Μανόλη Γερ. Βαρβούνη

Ο Καθηγητής Μανόλης Γερ. Βαρβούνης

Ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης γεννήθηκε στη Σάμο το 1966. Είναι Καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ, με πλήθος δημοσιεύσεων, εκδόσεων και συμμετοχών σε συνέδρια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Διετέλεσε Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ (2016-2020) και Κοσμήτορας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ (2021-2025).

Είναι Διευθυντής του «Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του ΔΠΘ (2015 κ.εξ.), Διευθυντής του «Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών» της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας (2014 κ.εξ.), Γενικός Γραμματέας της «Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας» (2023 κ.εξ.), Γραμματέας του ΔΣ του «Ινστιτούτου Παιδαγωγικών Μελετών και Εφαρμογών (2017 κ.εξ.), κ.ά.

Έχει τιμηθεί με τα οφφίκια του «Άρχοντος Προστάτου των Γραμμάτων» του Οικουμενικού Πατριαρχείου (2005) και του «Μεγάλου Άρχοντος Χαροφύλακος» του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής (2007).