Ο Άγιος Παντελεήμονας και η πηγή της Μάνας Κοκκαρίου

Φωτ. Νο 1

Έχει περάσει ένας χρόνος από την περσινή φωτιά (15-18 Ιουλίου 2021) και 3 χρόνια από την εμφάνιση του κορωνοϊού, του αόρατου αυτού εχθρού, και πήραμε απόφαση όχι μόνο να λειτουργηθεί το εξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα αλλά και να κάνουμε την πατροπαράδοτη γιορτή, αν και φέτος στη Σάμο έχουμε πολλά περισσότερα κρούσματα από τον Covid-19, πιστεύοντας ότι ο Άγιος θα μας βοηθήσει στην ίαση, σε περίπτωση που προσβληθούμε από την ασθένεια, που τόσο έχει προβληματίσει τον πλανήτη μας.

Ευτυχώς όλα εξελίχθηκαν κανονικά. Έγινε εσπερινός στο ευτυχώς άκαυτο και πανέμορφο σημείο που βρίσκεται το αιωνόβιο εξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα. Παρευρέθηκαν αρκετοί χωριανοί, Σάμιοι και παραθεριστές.

Οι καλλίφωνοι ιεροψάλτες Δημήτριος Δανάς και Δημήτριος Καζόγλου έκαναν την λειτουργία πιο κατανυκτική. Ο πρωτοσύγκελος πατήρ Σωτήριος και ο ιερωμένος Πορφύριος ολοκλήρωσαν τον εσπερινό με την ιστορία του βίου του Αγίου Παντελεήμονος από τον πατήρ Σωτήριο.

Μετά το πέρας του εσπερινού προσφέρθηκαν εδέσματα από τις αδερφές Φουρναράκη, ο δε γράφων τις γραμμές αυτές, πιστός στην οικογενειακή παράδοση, έφτιαξε με την οικογένειά του και μοίρασε την πατροπαράδοτη γιορτή στους παρευρισκόμενους πιστούς (Φωτ. Νο1), μέσα σε ένα συγκινητικό περιβάλλον που σε κάνει να σκεφτείς πολλά όταν είσαι πλησίον της κολώνας, υπόλοιπο ενός ναού των περίπου 500 χρόνων προ Χριστού (Φωτ. Νο2), που οι τότε κατοικούντες πρόγονοί μας θεώρησαν αναγκαίο να φτιάξουν ένα ναό και να υμνούν τον δημιουργό για το μεγάλο δώρο, που και τότε ανέβλυζε η πηγή με τα κρυστάλλινα νερά της δίδοντας μία δύναμη οικονομική στην περιοχή. 

Φωτ. Νο 2

Φωτ. Νο 3

Είναι από τα ελάχιστα μέρη του νησιού που διακρίνουμε την σύνδεση ανθρώπων με το θείο, τουλάχιστο τέσσερις χιλιετηρίδες του τότε με το σήμερα. Μπορεί να άλλαξαν οι θρησκείες, όμως ο άνθρωπος δεν έπαψε να εκτιμά το Ανώτατο, το Αόρατο ΟΝ και να Του προσφέρει ό,τι νομίζει και ό,τι μπορεί.

Και έρχομαι στο δεύτερο τμήμα του τίτλου «Η πηγή της Μάνας Κοκκαρίου».

Μέσα σ αυτό το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον δυστυχώς ντόπιοι και ξένοι αναρωτήθηκαν που είναι το νερό της πηγής, έστω κι εκείνο το ελάχιστο που μέχρι πέρσι άφηναν να υπάρχει μέσα στο χείμαρρο. Ήταν μία ελάχιστη ποσότητα για επιβίωση του βιότοπου από τα χιλιάδες κυβικά ημερησίως που αντλούνται για τις ανάγκες του Κοκκαρίου και της πρωτεύουσας. Ο υπάρχον χείμαρρος στεγνός. Το άλλοτε ελάχιστο νερό που κελάρυζε και δημιουργούσε μικρές λιμνούλες ανάμεσα στα βράχια και το ριζικό σύστημα των δέντρων δίνοντας την άυλη χαρά της ομορφιάς, με τις αντανακλάσεις του φυσικού τοπίου, το παιχνιδιάρισμα με τις λιβελούλες και την εμφάνιση των καβουριών, έδειχνε ότι εδώ υπάρχει ακόμα φυσική ζωή.

Αυτή τη στιγμή η περιοχή της Μάνας έχει να παρουσιάσει τα εξής προβλήματα. Πρώτον και το άμεσο αναγκαίο προς επίλυση. Τα ανεξέλεγκτα υδραυλικά έργα που έχουν υλοποιήσει στέρησαν από την περιοχή το νερό που κυλούσε στο χείμαρρο, μέχρι και πέρυσι, τροφοδοτώντας μέσω του χειμάρρου τον βιότοπο αυτό από τη Μάνα έως και τη θάλασσα.

Δεν ξέρω εάν ο επιβλέπων μηχανικός έχει πτυχίο από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και του Χάρβαρντ και ξέρει και ενώνει σωλήνες, εκείνο όμως που διαπίστωσα είναι ότι στερείται περιβαλλοντολογικής παιδείας.

Διότι πρώτον, δεν αντιλήφθηκε ότι στην περιοχή αυτή και 10 μ. από την πηγή και τις γεωτρήσεις βρίσκεται πλάτανος περιφέρειας 9,50 μ και ηλικίας περίπου 1000 χρόνων, ένα από τα ελάχιστα φυσικά μνημεία της Σαμιακής χλωρίδας  που θα ᾽πρεπε να τύχαινε ιδιαιτέρας προστασίας από τους υπεύθυνους και αρμόδιους αυτού του νησιού.

Δεύτερον. Πέριξ του σημείου αυτού υπάρχουν και άλλα φυτά, αιωνόβιων πλατάνων και άλλων φυτών που η στέρηση του νερού θα τα ξεράνει, δεδομένου ότι η περιοχή είναι βραχώδης και η παρούσα βλάστηση δημιούργημα χιλιετηρίδων, οφείλει την ύπαρξή της στα νερά μόνο της πηγής Μάνας.

Τρίτον. Στον παρόντα χείμαρρο, που ξεκινά από την περιοχή του Λαζάρου (του Τουρμπά το ρέμα στα ψηλά), νότια του χωριού Βουρλιώτες του όρους Άμπελος, και από το σημείο αυτό της Μάνας (το ποτάμι για μας τους Κοκκαριώτες), μέχρι τη θάλασσα, έχουν αναπτυχθεί πολλά αιωνόβια πλατάνια και μία πλούσια βλάστηση από διάφορα φυτά, όπως πικροδάφνες, πεύκα, λυγαριές, μυρτιές, δρύες, χαρουπιές και δεκάδες διάφορα είδη φυτά πόες, όπως μακρομαλούσες – πολυτρίχια, άγριο φλισκούνι και διάφορα άλλα τα οποία με την έλλειψη του νερού θα ξεραθούν.

Μερικές εκατοντάδες μέτρα από την πηγή και στην αυλή του Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται ένα άλλο φυσικό μνημείο της Σαμιακής χλωρίδας. Τρία αιωνόβια κυπαρίσσια έχουν ενωθεί σε ένα. (Φωτ. Νο 4). 

Φωτ. Νο 4

Σ’ όλη αυτή την διαδρομή της ρεματιάς ο ήλιος δεν διαπερνά την πλούσια φυλλωσιά τους. Χαμηλότερα στην όχθη του χειμάρρου έχουν αναπτυχθεί αιωνόβια Συλβιά, που έχουν περιφέρεια δυόμισι μέτρα (Φωτ. Νο 5). 

Φωτ. Νο 5

Τέταρτον. Η στέρηση του νερού με την καταστροφή της χλωρίδας θα εξαφανίσει ή θα απομακρύνει και την πανίδα. Θα εξαφανιστούν οι πολύχρωμες λιβελούλες που πετούσαν πάνω από το νερό, οι αρκετές πεταλούδες που έβρισκαν τροφή από την πληθώρα των φυτών, οι σαύρες, οι χαμαιλέοντες, τα ποντίκια που έδιναν τροφή σε πολλά νυκτόβια πουλιά. Θα επιφέρει τελειωτική νέκρωση στην τοπική πανίδα (λαγούς, πέρδικες και κοτσύφια, καθώς και το προστατευόμενο τσακάλι). Θα νεκρώσει δηλαδή ένας σπάνιος βιότοπος από μία απερισκεψία, πες την επιπολαιότητα, πες την άγνοια, ενός ημιμαθούς επιστήμονα.

Γι' αυτό κύριε Δήμαρχε, που είμαι σίγουρος ότι αγνοείτε την πραγματικότητα πριν κάθε πράξη, πρέπει να παίρνετε απόφαση μαζί με τους επιστήμονες που διαθέτετε, ούτως ώστε ο ένας να συμπληρώνει τα κενά του άλλου, διότι πάνσοφος δεν είναι κανείς, μόνο ο Θεός.

Γιατί επιμένω για την περιοχή αυτή; Όχι βεβαίως γιατί είμαι φανατικός τοπικιστής. Δεν το κρύβω. Αυτό μου το επιβάλλουν οι επιστημονικές γνώσεις του γεωπόνου και όπως ξέρετε από αυτά που γράφω δεν είμαι όψιμος περιβαλλοντολόγος. Τα πρώτα μου άρθρα έχουν γραφτεί πριν μισό αιώνα και ισχύουν. Μάλιστα δε, είναι αναγνωρισμένα από πανεπιστήμια του εξωτερικού διεθνούς κύρους.

Για την όλη αυτή μορφή του χειμάρρου, από την πηγή της Μάνας έως στη θάλασσα, θα σας υπενθυμίσω το έγγραφο προς το Δασαρχείο της Σάμου και την τότε λεγόμενη Κοινότητα Κοκκαρίου, το 1987, της κυρίας Λίλης Βενιζέλου, μέλους της ΕΛΛΕΤ (Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού), παραλήπτρια του βραβείου «Παγκόσμιοι 500», από το περιβαλλοντικό τμήμα του ΟΗΕ. Η κοσμογυρισμένη και έμπειρη περιβαλλοντολόγος, μεταξύ των άλλων, θα γράψει γι’ αυτό το χείμαρρο του Κοκκαρίου: «Περισσότερο ζούγκλα της Βραζιλίας, παρά ποτάμι στη Μεσόγειο θυμίζει αυτό».

Φωτ. Νο 6

Στην περιοχή της Μάνας, που είναι και ο πλάτανος, η περυσινή φωτιά έκαψε ένα τμήμα του πλατάνου, ίσως το εν τρίτον και το θεόρατο αυτό κλαδί έπεσε και βρίσκεται μέσα στην κοίτη του χειμάρρου (Φωτ. Νο 6), που σε περίπτωση που το ρέμα κατεβάσει νερό ο ξύλινος αυτός όγκος μερικών τόνων, θα δημιουργήσει προβλήματα τόσο κατά μήκος της διαδρομής του χειμάρρου όσο και στα γεφύρια του εθνικού δρόμου, κάτι που τα έχουμε ζήσει το 2000, και γι’ αυτό απαιτείται ο άμεσος τεμαχισμός και η απομάκρυνση των ξύλων και των κλαδιών από την κοίτη του χειμάρρου, γιατί όπως βλέπουμε οι νεροποντές μπορεί να συμβούν και μέσα στους καλοκαιρινούς μήνες.

Επίσης στο ίδιο σημείο η περυσινή φωτιά έκαψε και μερικά δέντρα που εφάπτονται των κολόνων της ΔΕΗ, που είναι ο μετασχηματιστής και κάτωθεν αυτού ο οικίσκος που έχει μέσα την γεννήτρια και τροφοδοτεί τις γεωτρήσεις με ρεύμα σε περίπτωση που κοπεί από την ΔΕΗ. Δυστυχώς έχει περάσει ένας χρόνος και δεν έχει γίνει καμιά πράξη για να προστατευτεί το βασικότατο αυτό σημείο που τροφοδοτεί με νερό το Κοκκάρι και την πρωτεύουσα το Βαθύ.

Ας έρθουμε και στη φετινή χρονιά των βροχοπτώσεων που όπως γνωρίζουμε αρχίζει από την πρώτη Σεπτεμβρίου του 2021 και τελειώνει 31 Αυγούστου του 2022. Οι μετρήσεις γίνονται στο χώρο του θερμοκηπίου μου στο Κοκκάρι, που είναι και το μόνιμο βροχόμετρο επί 42 χρόνια. Στον παρακάτω πίνακα βλέπετε τις βροχοπτώσεις κατά μήνα. Με λίγα λόγια είχαμε Σεπτέμβρη άβροχο, Οκτώβριο με 33 χιλιοστά, πάμφτωχο, εξίσου φτωχό Νοέμβριο με 61 χιλιοστά, δηλαδή ένα φθινόπωρο φτωχότατο που δεν δίνει δύναμη στις καλλιέργειές μας, αμπέλια, ελιές και εσπεριδοειδή για τον επόμενο χρόνο. Ευτυχώς όμως ο Δεκέμβριος με τα 450 χιλ. πλουσιότατος και συγκαταλέγεται στον βροχότερο Δεκέμβριο των τελευταίων 42 χρόνων, καθώς και ο Ιανουάριος με τα 310 ικανοποιητικός. Ο Φεβρουάριος μέτριος με 164 χιλ. και ο Μάρτιος που τον χαρακτήρισαν οι πρωτοφανείς και παρατεταμένες χαμηλές θερμοκρασίες, που δεν τις είχαμε ούτε τον χειμώνα, κι αυτός ένας μέτριος μήνας από άποψη βροχοπτώσεων με 56 χιλιοστά. Ο Απρίλιος και αυτός φτωχός, όπως και ο Μάιος και ο Ιούνιος, που αυτούς τους μήνες ακόμα και τις τελευταίες χρονιές είχαμε κάποιες βροχοπτώσεις. Πάντως είναι ορατό ότι τους μήνες του φθινοπώρου που χρειαζόμαστε βροχή Σεπτέμβριο, Οκτώβριο, Νοέμβριο, δεν είχαμε τις αναγκαίες βροχοπτώσεις. Τα 1081 χιλιοστά νερό που έπεσαν συνολικά, είναι ένας αριθμός ικανοποιητικός που θέλει όμως ειδική μεταχείριση για να τον αξιοποιήσουμε όπως πρέπει. Δεν ξέρω εάν αυτό είναι κάτι των τελευταίων χρόνων φυσιολογικό, ή είναι από τα άσχημα συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής, που δυστυχώς επαναλαμβάνεται συχνότατα και γίνεται μία άσχημη κατάσταση που πρέπει να μας προβληματίσει.

Ευτυχώς όμως που βρέχει το χειμώνα, γεμίζουν οι υπόγειες δεξαμενές και καλά είναι να προβληματιστούμε το πώς θα χειριστούμε το νερό αυτό, ούτως ώστε να το έχουμε εν αφθονία την θερινή περίοδο που το χρειαζόμαστε για της οικιακές ανάγκες μας, για τις καλλιέργειες, για τις ανάγκες του τουρισμού.

Με την παρούσα επιστολή την κατεπείγουσα δεν έρχομαι μόνο να επισημάνω την έλλειψη του νερού στο χείμαρρο πέριξ της πηγής της Μάνας. Οι τελευταίες μετρήσεις στη στάθμη του υπογείου ταμιευτήρα, αυτόν που χρόνια γράφω ξαναγράφω, και που δυστυχώς δε δίνεται σημασία, με έβαλε σε μεγάλο προβληματισμό. Δηλαδή η στάθμη της πηγής Μάνας, που άλλοτε κατέβαινε κάτω από την επιφάνεια που αναβλύζει, και αυτό γινόταν τέλος Ιουνίου, δυστυχώς φέτος παρατηρήθηκε στο τέλος Μαΐου. Στις 20 Ιουλίου είχε κατέβει 6 μ. ενώ στις 28 Ιουλίου η στάθμη είχε κατέβει στα 7,20 μ. Πέρυσι τέτοια εποχή η στάθμη ήταν στα 4 μ. Το 2020, 30 Οκτωβρίου που έγινε ο σεισμός, και πήγα αμέσως να μετρήσω την στάθμη και να παρακολουθήσω την μετέπειτα εξέλιξη της στάθμης, μη τυχόν είχε δημιουργηθεί κάποιο υπόγειο ρήγμα, η στάθμη ήταν 7 μ. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ακόμα έχουμε τρεις μήνες να διανύσουμε μέχρι τέλος Οκτωβρίου, μία περίοδο που έχουμε ανάγκη μεγάλες ποσότητες νερού. Πέρυσι τέλος Νοεμβρίου η στάθμη του υπογείου αυτού ταμιευτήρα ήταν στα 20 μ. Φέτος που θα φτάσουμε ; Ξέρουμε εάν έχει νερό ο καρστικός σχηματισμός κάτω από τα 20;

Αγαπητότατοι κύριοι. Η σημερινή στάθμη των 7,20 μ. είναι ίδια με την στάθμη του Οκτωβρίου του 2020. Είμαι υποχρεωμένος να κρούσω τον κώδωνα του κινδύνου για να λάβουν τα αναγκαία μέτρα αυτοί που βάζουν σωλήνες και αντλούν ανεξέλεγκτα το νερό που τους χρειάζεται, για να μη βρεθούμε προ απροόπτου. Μου θυμίζουν λίγο τους αποικιοκράτες της Νοτίου Αμερικής και της Αφρικής. Μ’ αυτούς τους αριθμούς και με αυτά τα δεδομένα γίνεται κατανοητό το πρώτο προαναφερθέν πρόβλημα για να προφυλάξουμε την χλωρίδα και την ιστορία μας, ιδίως τον χιλιόχρονο πλάτανο, που το ριζικό του σύστημα δεν πηγαίνει κάτω από μερικά μέτρα, όπου εκεί δεν υπάρχει νερό, και αν δεν το τροφοδοτήσουμε με το επιφανειακό νερό, που αντλούμε μέσω των γεωτρήσεων, το φυσικό αυτό μνημείο θα πάρει τον δρόμο προς θανάτωση.

ΑΥΤΟ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΕΣΤΕ ΔΕΝ ΘΑ ΤΟ ΕΠΙΤΡΕΨΩ - ΕΠΙΤΡΕΨΟΥΜΕ.

Πιστεύω να έγινε αντιληπτό ο λόγος για τον οποίο επιβάλλεται η άμεση τροφοδοσία της περιοχής αυτής με νερό, για να διατηρήσουμε τα φυσικά μας μνημεία με την πλούσια αυτή χλωρίδα, και τη λήψη μέτρων για τη διαχείριση του χρυσοφόρου υδάτινου υπόγειου ταμιευτήρα.

Κοκκάρι, 1η Αυγούστου 2022

Γιακουμής Ι. Αμυρσώνης Γεωπόνος
Πρώην πρόεδρος Κοινότητας Κοκκαρίου

Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»