Ο ορισμός της ελευθερίας του Τύπου σύμφωνα με τους RSF είναι ‘η δυνατότητα των δημοσιογράφων, ατομικά ή συλλογικά, να συλλέγουν, παράγουν και μεταδίδουν ειδήσεις προς το δημόσιο συμφέρον, ανεξαρτήτως από πολιτικές, οικονομικές, νομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις, χωρίς απειλές για την φυσική ή διανοητική-πνευματική τους ασφάλεια΄.
Με αυτό σαν βάση, οι RSF δημιουργούν τον ετήσιο δείκτη, ο οποίος προκύπτει από την βαθμολογία κάθε χώρας. Η τελευταία αυτή προκύπτει από δύο συνιστώσες: ποσοτική καταμέτρηση των περιπτώσεων κακοποίησης-προπηλακισμού δημοσιογράφων ή μέσων στα πλαίσια του επαγγέλματος, και ποιοτική ανάλυση της κατάστασης σε κάθε χώρα ή περιοχή με βάση τις απαντήσεις ειδικών στο θέμα της ελευθερίας του τύπου.
Ειδικοί συνεργάτες των RSF σε κάθε χώρα απαντούν σε προκαθορισμένα ερωτηματολόγια σε 5 ενότητες. Αναλυτικότερα αυτές είναι οι εξής. i. Πολιτικό περιβάλλον, ii. νομικό πλαίσιο, iii. οικονομικό περιβάλλον, iv. κοινωνικό-πολιτιστικό περιβάλλον και v. ασφάλεια: 124 ερωτήσεις και υποερωτήσεις συνολικά. Οι απαντήσεις είναι υποκειμεινικές και ποιοτικές και μετατρέπονται σε ποσοτικές με μία προκαθορισμένη μεθοδολογία. Έτσι, σε κάθε μία από τις 5 ενότητες προκύπτει ένας βαθμός (0-100, με άριστα το 100).
Εκεί προστίθενται και οι περιπτώσεις κακοποιήσεων-προπηλακισμών που ανάγονται σε βαθμολογία με έναν μαθηματικό τύπο, συνυπολογίζοντας τον πληθυσμό της χώρας. Όλα τα παραπάνω όχι με κάποια γενικότερη έννοια, αλλά υπό το πρίσμα της ελευθερίας του τύπου. Ειδικά για την ασφάλεια, προσμετρώνται η σωματική βλάβη, η ψυχολογική καταπίεση και η επαγγελματική βλάβη, σε συνδυασμό με τον αριθμό των κακοποιήσεων-προπηλακισμών.
Η συνολική βαθμολογία της Ελλάδας είναι 55.37 και κατατάσσεται 89η, μία θέση χειρότερα από την προηγούμενη χρονιά. Τα παραπάνω μπορεί να τα αναζητήσει κανείς στον διαδικτυακό τόπο των RSF.
Στο κείμενο που συνοδεύει την βαθμολογία αναφέρονται για την Ελλάδα τα παρακάτω.
-Η μεγάλη πλειονότητα των ΜΜΕ ελέγχεται από λίγους επιχειρηματίες. Ωστόσο, στο σημείο που αξιολογείται ο οικονομικός δείκτης της ελευθερίας του τύπου παγκοσμίως, σημειώνεται πως έχει πέσει στο χαμηλότερο σημείο της και έχει καταστεί δυσμενής. Θα περίμενε κανείς πως η αναφορά για την Ελλάδα θα υπενθύμιζε αυτήν την παγκόσμια τάση. Όταν διαβάζει κανείς μόνο το κομμάτι για την Ελλάδα, του δημιουργείται η εντύπωση πως αυτό είναι Ελληνικό χαρακτηριστικό και όχι γενικότερο.
-Η νέα νομοθεσία περί τύπου αναφέρεται πως έχει σαν στόχο την αυξημένη διαφάνεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ και στην χρηματοδότησή τους. Αναμένεται όμως να φανεί στην πράξη. Προηγουμένως, έχει αναφερθεί ο νόμος ως αμφιλεγόμενος.
-Για το ΕΣΡ αναφέρεται πως έχει κατηγορηθεί ότι είναι αργό και αναποτελεσματικό. ‘Κατηγορηθεί από ποιους, δημιουργείται το ερώτημα.
-Αναφέρεται πως γυναίκες δημοσιογράφοι συχνά αντιμετωπίζουν τον σεξισμό στους χώρους εργασίας, χωρίς κάτι πιο συγκεκριμένο όμως.
-Για την μαφιόζικη δολοφονία του Γ. Καραϊβάζ (στα πλαίσια των δημοσιογραφικών του δραστηριοτήτων), αναφέρεται πως ύστερα από 4 χρόνια δεν έχουν βρεθεί οι ένοχοι. Αναφέρεται πως στην δίκη του 2024 αθωώθηκαν δύο κατηγορούμενοι και πως έκτοτε η διερεύνηση της υπόθεσης έχει κολλήσει. Αναφέρεται επίσης ότι στην δίκη η διαδικασία ήταν προβληματική και πως ίσως έχουν παραποιηθεί αποδεικτικά στοιχεία. Δημιουργείται το ερώτημα ‘από ποιους’.
-Για την παρακολούθηση των τηλεφώνων δημοσιογράφων από την ΕΥΠ (‘Predatorgate’ το ονομάζει), αναφέρεται πως το ανώτατο δικαστήριο της χώρας επέλεξε να μη προβεί σε κατηγορητήριο για την ΕΥΠ και τους πολιτικούς της προϊσταμένους. Αναφέρεται δήλωση του δικηγόρου ενός από δημοσιογράφους που η ΕΥΠ παρακολουθούσε, σύμφωνα με την οποία ‘οι υπηρεσίες πληροφοριών είναι σημαντικές για την λειτουργία του κράτους, αλλά οι ενέργειές τους πρέπει να επιβλέπονται προσεκτικά’. Εδώ δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς.
Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς παλαιότερες βαθμολογίες της Ελλάδας. Στην έκθεση για το 2017 που αφορά το 2016: στην κατάταξη της χρονιάς εκείνης, η Ελλάδα ήταν 88η με βαθμολογία 69.11, μία θέση πάνω από την κατάταξή της του 2015.
Υπενθυμίζεται ότι την χρονιά εκείνη η χώρα είχε ζήσει την περιπέτεια του νόμου με τις 4 τηλεοπτικές άδειες πανελλαδικής εμβέλειας, που ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Επίσης, την χρονιά εκείνη, όταν έγινε η αστυνομική επιχείρηση για την απομάκρυνση των ατόμων που είχαν κάνει κατάληψη της σιδηροδρομικής γραμμής στην Ειδομένη, δεν επιτράπηκε σε κανένα μέσο να παρευρίσκεται, πλην της δημόσιας τηλεόρασης. Ωστόσο θεωρήθηκε ότι βελτιώθηκε σε σχέση με το 2015, όταν είχε βαθμολογία 68.99.
Στον διαδικτυακό τόπο των RSF, αναφέρεται η δέσμευσή τους στα θέματα διαφάνειας. Συγκεκριμένα δηλώνουν ότι ‘ενεργούν με ανοικτό πνεύμα και διαφάνεια, σε ό,τι αφορά την εντολή τους, την δομή τους, τις δραστηριότητές τους και τα αποτελέσματά τους’. (το κείμενο στα Αγγλικά είναι ‘We act in a spirit of openness and transparency regarding our mandate, our structure, our activities and our results’).
Παρ’ όλα αυτά, στον διαδικτυακό τους τόπο, όπου δημοσιεύονται οι ετήσιες εκθέσεις τους, αναφέρεται ότι έχουν ειδικούς σε κάθε χώρα, που συμπληρώνουν προσυμφωνημένα ερωτηματολόγια. Δεν έχω μπορέσει να βρω ποιοι είναι αυτοί οι ειδικοί στην Ελλάδα, ούτε τα ερωτηματολόγια ούτε τις απαντήσεις.
Ανάμεσα στις 180 χώρες που εξετάζουν οι RSF, θα βρει κανείς και τα κατεχόμενα της Κύπρου που αποκαλούνται ‘northern Cyprus’. Ο αγγλικός όρος country σημαίνει χώρα-κράτος. Οι RSF αναγνωρίζουν τα κατεχόμενα ως κράτος. Στο κείμενο που συνοδεύει την κατάταξη, στην ενότητα πολιτικό περιβάλλον αναφέρεται πως η αυξανόμενη πίεση της Τουρκίας έχει αρνητική επίπτωση στην ελευθερία του τύπου. Καμία αναφορά στα Τουρκικά στρατεύματα κατοχής, ούτε στο γεγονός πως τα κατεχόμενα δεν αναγνωρίζονται ως κράτος από καμία χώρα, πλην της Τουρκίας. Η συνολική τους βαθμολογία είναι 54.84 και κατατάσσεται 91η, δύο μόλις θέσεις κάτω από την Ελλάδα.
Έχει ειπωθεί και παλαιότερα στο «Σαμιακόν Βήμα» πως όταν δημοσιεύεται μία έκθεση για την Ελλάδα από ξένους φορείς, κάποιοι επιχαίρουν αν είναι αρνητική και κάποιοι πανηγυρίζουν αν είναι θετική. Είναι αμφίβολο αν οι μεν και οι δε διαβάζουν ολόκληρη την έκθεση.
Θα περιμένω την επόμενη έκθεση και κατάταξη. Θα περιμένω να δω αν υπάρχει αναφορά στην παραπομπή της δημοσιογράφου Σοφίας Γιαννακά στο πειθαρχικό της ΕΣΗΕΑ για άρθρο γνώμης της. Θα περιμένω να δω αν αναφέρεται ως αρνητική εξέλιξη στην ελευθερία του Τύπου, τόσο στην κατάταξη, όσο και στο συνοδευτικό κείμενο.
Χριστόφορος Βεϊνόγλου
Από την έντυπη έκδοση του «Σαμιακού Βήματος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου